منجوق دوزی چیست؟
منجوق دوزی از جمله رودوزی های سنتی ایرانی است که از دیرباز تا به امروز برای تزئین انواع لباس ها، چادرها و غیره مورد استفاده قرار می گرفته است. منجوق دوزی روی پارچه مانند گلدوزی روی لباس از هنر‌های زیبا و سنتی ایران است. این هنر بیشتر برای تزیین لباس‌های مجلسی و با ارزش و ساخت تابلو‌های هنری کاربرد دارد. سنگ های به کار رفته در منجوق دوزی انواع مختلفی دارند و از نظر جنس، کیفیت و قیمت به دسته های متنوعی تقسیم می گردند.
منجوق چیست؟
منجوق به مهره‌های ریز و شیشه‌ای گفته می‌شود که در رنگ‌های مختلفی وجود دارد و با طرح‌های متنوعی بر روی پارچه‌هایی از جنس مخمل، ابریشم ضخیم، تافته، ساتن و پارچه‌های براق دوخته می‌شود.
روش‌های منجوق دوزی
به طور کلی منجوق دوزی روی پارچه به دو روش صورت می‌گیرد:
منجوق‌ها به صورت تکی بر روی پارچه دوخته می‌شوند. در این حالت دوام کار بیشتر خواهد بود.
منجوق‌ها به صورت چند تایی به نخ کشیده می‌شوند، سپس در محل مناسب بر روی پارچه قرار گرفته و با نخ و سوزن دیگری در بین منجوق‌ها بست زده می‌شود. در این حالت دوام کار کمتر است.
وسایل لازم برای منجوق دوزی:
نخ نازک همرنگ پارچه
سوزن منجوق دوزی
کارگاه
منجوق و ملیله
روش کار:
پیاده کردن طرح روی پارچه:
هنر منجوق دوزی برای تزیین پارچه‌های طرح‌دار و ساده به کار می‌رود. در صورت استفاده از پارچه‌های طرحداری مانند گیپور نیازی به کشیدن طرح بر روی پارچه نیست و منجوق دوزی بر روی طرح‌های پارچه انجام می‌شود. ولی در صورت استفاده از پارچه ساده، باید طرح را روی پارچه بکشید. برای این منظور، طرح مورد نظر خود را بر روی کاغذ روغنی کشیده و سپس با استفاده از کاغذ کاربن خیاطی بر روی پارچه منتقل کنید.
فیکس کردن پارچه: برای فیکس کردن پارچه و راحت‌تر شدن کار منجوق دوزی، قسمتی از پارچه که روی آن طرح پیاده شده را در کارگاه قرار دهید.
دوخت منجوق روی پارچه: منجوق دوزی روی پارچه به روش‌های مختلفی مانند روش خطی، روش توپر، برگ دوزی، بست دوزی، دوباره دوزی و برجسته دوزی صورت می‌گیرد که هر یک از آن‌ها زیبایی خاص خود را دارند و معمولا متناسب با طرح مورد نظر استفاده می‌شوند. در ادامه چند نمونه منجوق دوزی روی پارچه آموزش داده شده است.
روش خطی
سوزن را از ابتدای خطی که قصد دوختن آن را دارید، خارج کرده و یک عدد منجوق در آن وارد کنید.
سوزن را در پارچه فرو برده و نخ را بکشید تا منجوق به پارچه بچسبد.
مجددا سوزن را یکی دو میلیمتر جلوتر در پارچه فرو کنید و منجوق بعدی را در آن وارد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید تا یک ردیف منجوق بر روی یک خط ممتد دوخته شود.
روش توپر
منجوق دوزی به روش توپر همان منجوق دوزی به روش خطی است که در آن خطوط منجوق در کنار هم دوخته می‌شوند تا سطح مورد نظر با این خطوط پر شود.
برگ دوزی
برگ دوزی با استفاده از ملیله شکسته و برای دوخت اطرف برگ‌ها به صورت جناغی استفاده می‌شود. برای برگ دوزی مراحل زیر را انجام دهید:
سوزن را از پارچه خارج کرده و ملیله را در نخ وارد کنید.
سوزن را بر روی طرح و به فاصله طول ملیله در پارچه فرو برده و نخ را بکشید تا ملیله بر روی پارچه محکم شود.
حالا سوزن را در فاصله وسط ملیله از پارچه خارج کنید و ملیله بعدی را در نخ وارد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید تا دوخت روی طرح مورد نظر کامل شود.
بست دوزی
بست دوزی اغلب برای تزیین تابلو‌های هنری به کار می‌رود و در واقع نوعی روش خطی است. در این روش:
دو سوزن را نخ کرده، سوزن اول را از پارچه خارج کنید و چند عدد منجوق را به نخ بکشید.
سپس سوزن را به فاصله طول منجوق‌ها از پارچه خارج کنید و نخ را بکشید تا منجوق‌ها روی پارچه محکم شوند.
حالا سوزن دیگر را در پارچه فرو کرده و بر روی نخی که منجوق‌ها از میان آن گذشته، بست بزنید.
دوباره دوزی
سوزن را از پارچه خارج کرده و دو عدد منجوق را به نخ بکشید.
پس از محکم کردن منجوق‌ها بر روی پارچه، سوزن را از پشت پارچه و از وسط منجوق‌ها بیرون آورده و نخ را برای بار دوم از دانه آخر رد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید.
سخن آخر
هنر منجوق دوزی، مانند سایر هنر‌های سنتی از ظرافت بالایی برخوردار بوده و به همین دلیل نیازمند دقت و صبر است تا بتوان در آن مهارت کافی را به دست آورد. منجوق دوزی بیشترین کاربرد را در تزیین مانتو و لباس های مجلسی دارد و علاوه بر جنبه هنری، می‌تواند یک منبع درآمد نیز باشد.
منجوق دوزی چیست؟
منجوق دوزی از جمله رودوزی های سنتی ایرانی است که از دیرباز تا به امروز برای تزئین انواع لباس ها، چادرها و غیره مورد استفاده قرار می گرفته است. منجوق دوزی روی پارچه مانند گلدوزی روی لباس از هنر‌های زیبا و سنتی ایران است. این هنر بیشتر برای تزیین لباس‌های مجلسی و با ارزش و ساخت تابلو‌های هنری کاربرد دارد. سنگ های به کار رفته در منجوق دوزی انواع مختلفی دارند و از نظر جنس، کیفیت و قیمت به دسته های متنوعی تقسیم می گردند.
منجوق چیست؟
منجوق به مهره‌های ریز و شیشه‌ای گفته می‌شود که در رنگ‌های مختلفی وجود دارد و با طرح‌های متنوعی بر روی پارچه‌هایی از جنس مخمل، ابریشم ضخیم، تافته، ساتن و پارچه‌های براق دوخته می‌شود.
روش‌های منجوق دوزی
به طور کلی منجوق دوزی روی پارچه به دو روش صورت می‌گیرد:
منجوق‌ها به صورت تکی بر روی پارچه دوخته می‌شوند. در این حالت دوام کار بیشتر خواهد بود.
منجوق‌ها به صورت چند تایی به نخ کشیده می‌شوند، سپس در محل مناسب بر روی پارچه قرار گرفته و با نخ و سوزن دیگری در بین منجوق‌ها بست زده می‌شود. در این حالت دوام کار کمتر است.
وسایل لازم برای منجوق دوزی:
نخ نازک همرنگ پارچه
سوزن منجوق دوزی
کارگاه
منجوق و ملیله
روش کار:
پیاده کردن طرح روی پارچه:
هنر منجوق دوزی برای تزیین پارچه‌های طرح‌دار و ساده به کار می‌رود. در صورت استفاده از پارچه‌های طرحداری مانند گیپور نیازی به کشیدن طرح بر روی پارچه نیست و منجوق دوزی بر روی طرح‌های پارچه انجام می‌شود. ولی در صورت استفاده از پارچه ساده، باید طرح را روی پارچه بکشید. برای این منظور، طرح مورد نظر خود را بر روی کاغذ روغنی کشیده و سپس با استفاده از کاغذ کاربن خیاطی بر روی پارچه منتقل کنید.
فیکس کردن پارچه: برای فیکس کردن پارچه و راحت‌تر شدن کار منجوق دوزی، قسمتی از پارچه که روی آن طرح پیاده شده را در کارگاه قرار دهید.
دوخت منجوق روی پارچه: منجوق دوزی روی پارچه به روش‌های مختلفی مانند روش خطی، روش توپر، برگ دوزی، بست دوزی، دوباره دوزی و برجسته دوزی صورت می‌گیرد که هر یک از آن‌ها زیبایی خاص خود را دارند و معمولا متناسب با طرح مورد نظر استفاده می‌شوند. در ادامه چند نمونه منجوق دوزی روی پارچه آموزش داده شده است.
روش خطی
سوزن را از ابتدای خطی که قصد دوختن آن را دارید، خارج کرده و یک عدد منجوق در آن وارد کنید.
سوزن را در پارچه فرو برده و نخ را بکشید تا منجوق به پارچه بچسبد.
مجددا سوزن را یکی دو میلیمتر جلوتر در پارچه فرو کنید و منجوق بعدی را در آن وارد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید تا یک ردیف منجوق بر روی یک خط ممتد دوخته شود.
روش توپر
منجوق دوزی به روش توپر همان منجوق دوزی به روش خطی است که در آن خطوط منجوق در کنار هم دوخته می‌شوند تا سطح مورد نظر با این خطوط پر شود.
برگ دوزی
برگ دوزی با استفاده از ملیله شکسته و برای دوخت اطرف برگ‌ها به صورت جناغی استفاده می‌شود. برای برگ دوزی مراحل زیر را انجام دهید:
سوزن را از پارچه خارج کرده و ملیله را در نخ وارد کنید.
سوزن را بر روی طرح و به فاصله طول ملیله در پارچه فرو برده و نخ را بکشید تا ملیله بر روی پارچه محکم شود.
حالا سوزن را در فاصله وسط ملیله از پارچه خارج کنید و ملیله بعدی را در نخ وارد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید تا دوخت روی طرح مورد نظر کامل شود.
بست دوزی
بست دوزی اغلب برای تزیین تابلو‌های هنری به کار می‌رود و در واقع نوعی روش خطی است. در این روش:
دو سوزن را نخ کرده، سوزن اول را از پارچه خارج کنید و چند عدد منجوق را به نخ بکشید.
سپس سوزن را به فاصله طول منجوق‌ها از پارچه خارج کنید و نخ را بکشید تا منجوق‌ها روی پارچه محکم شوند.
حالا سوزن دیگر را در پارچه فرو کرده و بر روی نخی که منجوق‌ها از میان آن گذشته، بست بزنید.
دوباره دوزی
سوزن را از پارچه خارج کرده و دو عدد منجوق را به نخ بکشید.
پس از محکم کردن منجوق‌ها بر روی پارچه، سوزن را از پشت پارچه و از وسط منجوق‌ها بیرون آورده و نخ را برای بار دوم از دانه آخر رد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید.
سخن آخر
هنر منجوق دوزی، مانند سایر هنر‌های سنتی از ظرافت بالایی برخوردار بوده و به همین دلیل نیازمند دقت و صبر است تا بتوان در آن مهارت کافی را به دست آورد. منجوق دوزی بیشترین کاربرد را در تزیین مانتو و لباس های مجلسی دارد و علاوه بر جنبه هنری، می‌تواند یک منبع درآمد نیز باشد.
تفاوت دستگاه گلدوزی ساده و چرخ خیاطی